Adwokat Łukasz Witański

blog prawniczy

10 rzeczy, które kupujący powinien wiedzieć o wadach fizycznych i rękojmi.

wrz 272018

UWAGA AKTUALIZACJA
STANU PRAWNEGO!!
W związku z koniecznością implementacji prawa europejskiego polski
ustawodawca uchwalił ustawę z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o
prawach konsumenta, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo prywatne
międzynarodowe, która wprowadziła szereg zmian w dotychczasowych
przepisach dotyczących rękojmi. Dotyczy to m.in. umów sprzedaży między
przedsiębiorcą a konsumentem. Mocą w/w ustawy do szeregu umów zawartych
między przedsiębiorcą jako sprzedającym a konsumentem nie stosuje się już
przepisów o rękojmi z kodeksu cywilnego. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2023
r., a jej największą zmianą było „przeniesienie” przepisów dotyczących rękojmi w
sprzedaży między przedsiębiorcą a konsumentem z kodeksu cywilnego (z działu
dotyczącego rękojmi) do ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta.
Wobec tego do umów zawartych po 1 stycznia 2023 r. między przedsiębiorcą jako
sprzedającym a konsumentem mają zastosowanie nowe regulacje, które obecnie
ustawodawca nie nazywa rękojmią a posługuje się pojęciem braku zgodności
towaru z umową. Zatem do umów zawartych po 1 stycznia 2023 r. w razie braku
zgodności towaru z umową konsumentowi przysługują uprawnienia określone w
w/w ustawie o prawach konsumenta. Towar to zaś rzecz ruchoma, a także woda,
gaz i energia elektryczna, w przypadku gdy są oferowane do sprzedaży w
określonej objętości lub ilości.

Więcej o zmianach dotyczących obecnych zasad rękojmi konsumenckiej, braku zgodności towaru z umową i uprawnieniach konsumenta po 1 stycznia 2023 r. w artykule pod linkiem.

 

W razie nabycia wadliwej rzeczy instynktownie pierwszej porady szukamy w Internecie, znajdujemy tam różne artykuły i porady, zwłaszcza na stronach wysoko pozycjonowanych, od lat zajmujących wysokie miejsca, tymczasem minęły już 4 lata od znaczącej nowelizacji kodeksu cywilnego i uchylenia ustawy o sprzedaży konsumenckiej i większość porad sprzed 2014 r. stało się częściowo nieaktualnych. Pomimo tego, co jakiś czas spotykam się z pytaniami, związanymi z uchyloną ustawą. Pora zapoznać się z obowiązującym stanem prawnym, dlatego przedstawiam, moim zdaniem 10 najważniejszych kwestii związanych z rękojmią z wady fizyczne.


1. Aktualny (rok 2018) stan prawny dotyczący przepisów o rękojmi.

Obecnie przepisy dotyczące rękojmi reguluje w zasadzie całościowo art. 556 i następne kodeksu cywilnego. Przepisy dotyczące rękojmi za wady znajdujące się w kodeksie cywilnym mają zastosowanie zarówno do obrotu między konsumentem a przedsiębiorcą, między przedsiębiorcami, a także w obrocie powszechnym, czyli obrocie nie związanym z działalnością gospodarczą uczestników transakcji. Odrębna ustawa o sprzedaży konsumenckiej została uchylona (USTAWA O SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH SPRZEDAŻY KONSUMENCKIEJ ORAZ O ZMIANIE KODEKSU CYWILNEGO z dnia 27 lipca 2002 r). Kodeks cywilny jednakże wprowadza pewne modyfikację w przypadkach, gdy stroną transakcji jest konsument lub przedsiębiorcy. W niniejszym artykule prezentuje kwestie związane z obrotem powszechnym, chyba że, wyraźnie zaznaczam, że przedstawiam modyfikacje związane z obrotem konsumenckim czy profesjonalnym tj. między przedsiębiorcami. Przy okazji kilka praktycznych porad, jak prawidłowo realizować uprawnienia.

2. Co to jest wada fizyczna?


Zgodnie z art. 556 1 kc Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli: 1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia; 2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór; 3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia, co do takiego jej przeznaczenia; 4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym. Rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.
Mając powyższe na względzie, warto zachować np. ogłoszenie z ofertą sprzedaży, w której sprzedawca informuje o tym, że rzecz nadaje się do użytku, czy informuje o jej wadach, zapominając jednakże nadmienić o wadzie, którą odkrywamy po zakupie i która będzie stanowiła podstawę roszczeń. Jeżeli rzecz ma wady, to nie powinno zaszkodzić wskazanie ich w umowie, wówczas niewskazane wady mogą być podstawą rękojmi. Jeżeli sami montujemy rzecz według instrukcji sprzedawcy, to również warto ją zachować.


3. Jaki ma charakter odpowiedzialność sprzedawcy za wady?

Odpowiedzialność sprzedawcy ma charakter absolutny, niezależna jest od winy sprzedawcy, niezależna od jego wiedzy o wadzie, niezależna od tego czy rzecz wadliwa spowodowała szkodę. Wreszcie niezależna od tego, czy sprzedawca mógł o wadzie wiedzieć. Jeżeli zaś sprzedawca wie o wadzie i ją zataił kodeks dodatkowo zaostrza jego odpowiedzialność.

4. Kiedy sprzedawca jest zwolniony z odpowiedzialności?


Zgodnie z art. 557 kc:
§ 1. Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
§ 2. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy. Przepisu tego nie stosuje się, gdy kupującym jest konsument.
§ 3. Sprzedawca nie jest odpowiedzialny względem kupującego będącego konsumentem za to, że rzecz sprzedana nie ma właściwości wynikających z publicznych zapewnień, o których mowa w art. 5561 § 2 kc, jeżeli zapewnień tych nie znał ani, oceniając rozsądnie, nie mógł znać albo nie mogły one mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy sprzedaży, albo gdy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy sprzedaży.

Ważne jest to, że kupujący musi o wadzie wiedzieć, a nie to, czy wiedzieć powinien. Z w/w przepisu nie wynika, by sprzedawca był zwolniony z odpowiedzialności, gdy kupujący mógł i powinien wadę zauważyć. Dotyczy to przede wszystkim obrotu powszechnego, ponieważ pewne modyfikacje przewiduje art. 563 kc, zgodnie z którym przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. W sprzedaży powszechnej nie można, moim zdaniem wymagać, by kupujący „rozbierał” kupiona rzecz na części i sprawdzał, które elementy są wadliwe, zwłaszcza w zakresie rzeczy używanych czy skomplikowanych, jak samochód.

 

5. Jakie uprawnienia posiada kupujący względem sprzedawcy w razie wad fizycznych?


Rodzaje uprawnień przysługujących kupującemu określa art. 560 kc i 561 kc.
Najpoważniejszym uprawnieniem jest oświadczenie o odstąpieniu od umowy, które może zostać złożone, gdy wada jest istotna i powoduje automatyczne przejście własności rzeczy ruchomych z powrotem na sprzedawcę. Nie dotyczy to nieruchomości. Powoduje więc odstąpienie szereg związanych z tym problemów, zwłaszcza, gdy sprzedawca odmawia uznania odstąpienia. Dotyczą one ryzyk związanych z użytkowaniem rzeczy, czy możliwością dalszej sprzedaży rzeczy, gdy kupujący odstąpił od umowy. Jeżeli z kolei strony w drodze negocjacji ustalą, że sprzedawca obniży cenę, to wówczas pojawia się pytanie czy trzeba zawrzeć nową umowę kupna – sprzedaży czy przygotować odpowiednią ugodę. Postaram się w osobnym artykule dokonać prawnej analizy tych kwestii. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.
Kolejnym uprawnieniem jest złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny. Kodeks cywilny po w/w nowelizacji nie posługuję się już pojęciem „żądania obniżenia ceny”. Dlatego należy pamiętać, by w celu uniknięcia problemów, nie żądać obniżenia ceny, ale złożyć, jako kupujący oświadczenie o obniżeniu ceny w konkretnej wysokości. Obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady. Problemy praktyczne mogą pojawić się przy ustalaniu o jaką wartość obniżyć cenę. Tylko pomocniczo można stosować koszty naprawy rzeczy, jednak nie jest to kryterium jedyne i w razie sporu sądowego kwestię te będzie musiał wyjaśnić biegły sądowy.
Art. 560 kc przewiduje też kontruprawnienia sprzedawcy, który może niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunąć. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.
Jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia.
To kupujący wybiera, z którego uprawnienia skorzysta, ale są one wzajemnie się wykluczające. Nie musi kupujący najpierw żądać usunięcia wady. Natomiast może, zgodnie bowiem z art. 561 kc:
§ 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady.
§ 2. Sprzedawca jest obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.
§ 3. Sprzedawca może odmówić zadośćuczynienia żądaniu kupującego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową rzeczy wadliwej w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli kupującym jest przedsiębiorca, sprzedawca może odmówić wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę rzeczy sprzedanej.
Dodatkowo kupującemu przysługują uprawnienia w przypadku wadliwego zamontowania rzeczy. Kwestię te obecnie reguluje art. 561 1 kc.

6. Rękojmia a gwarancja.

Wada fizyczna w rozumieniu przepisów o rękojmi to wada tkwiąca w rzeczy w chwili zakupu, gwarancja obejmuje też wady, które pojawią się po zakupie, w trakcie użytkowania rzeczy. Gwarancja to zapewnienie sprzedawcy, jego oświadczenie, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Kupujący może żądać wydania gwarancji na piśmie. Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Relację między gwarancją a rękojmią określa art. 579 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
§ 1 Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji.
§ 2. Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi.
§ 3. Jednakże w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.

7. Czy istnieje obowiązek zawiadomienia o wadzie?

Obowiązek taki istniał pod rządem uchylonej ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Kodeks cywilny również przewiduje podobny obowiązek, ale dotyczy on sprzedaży profesjonalnej, tj. między przedsiębiorcami. Reguluje to art. 563 § 1 kc, zgodnie z którym przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.

Osobny artykuł o obowiązku zbadania rzeczy w obrocie profesjonalnym, tj. między przedsiębiorcami

8. Czy można wyłączyć odpowiedzialność z tytułu rękojmi?

Tak. Na mocy art. 558 § 1 kodeksu cywilnego strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
§ 2. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym.

Jest to niezmiernie ważny przepis, dlatego należy dokładnie przeczytać umowę i starać się z niej wyeliminować pozornie nieistotne postanowienia typu: „Strony zgodnie postanawiają, że odpowiedzialność z tytułu rękojmi została wyłączona”, „strony wyłączają stosowanie przepisów o odpowiedzialności z tytułu rękojmi.”, a nawet takie zapisy jak: „strony ustalają, ze wszelkie wady będą usuwane tylko na podstawie przepisów gwarancyjnych” lub „strony przewidują następujące modyfikacje dotyczące przepisów o rękojmi:”. Te krótkie postanowienia, mogące ujść uwadze, zwłaszcza przy skomplikowanych umowach, uniemożliwią nam skuteczną realizację naszych uprawnień z tytułu rękojmi.

9. Kto ma obowiązek dostarczyć rzecz do naprawy?

Zgodnie z art. 5612 § 1 kc kupujący, który wykonuje uprawnienia z tytułu rękojmi, jest obowiązany na koszt sprzedawcy dostarczyć rzecz wadliwą do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży, a gdy takiego miejsca nie określono w umowie - do miejsca, w którym rzecz została wydana kupującemu.
§ 2. Jeżeli ze względu na rodzaj rzeczy lub sposób jej zamontowania dostarczenie rzeczy przez kupującego byłoby nadmiernie utrudnione, kupujący obowiązany jest udostępnić rzecz sprzedawcy w miejscu, w którym rzecz się znajduje.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się do zwrotu rzeczy w razie odstąpienia od umowy i wymiany rzeczy na wolną od wad.

10. Czy rękojmia dotyczy także rzeczy używanych?

Tak. „Nie ulega wątpliwości, iż przepisy o rękojmi za wady fizyczne rzeczy odnoszą się także do sprzedaży rzeczy używanych, a wobec tego także w takim przypadku sprzedana rzecz winna być właściwej jakości i nadawać się do użytku ze względu na zwyczajne przeznaczenie rzeczy. Jeśli rzecz takich cech nie osiąga to przypisać jej można wadliwość fizyczną w rozumieniu art. 556 § 1 KC. Tak jest w rozpatrywanej sprawie, jeśli zważyć, iż przedmiotowe urządzenie miało usterki powodujące zmniejszenie jego wartości ze względu na cel wynikający ze zwyczajnego przeznaczenia rzeczy, skoro wydane pozwanej urządzenie nie było zdolne do podjęcia pracy zgodnie z przeznaczeniem. To, iż ujawnione usterki wynikały z naturalnego zużycia rzeczy tej oceny zmienić nie może, gdyż obowiązkiem sprzedawcy było wydanie rzeczy nadającej się do użytku. Tak samo nie ma wpływu na powyższą ocenę to, że ujawnione wady były usuwalne i nadawały się do naprawy.” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 lipca 2008 r., V ACa 239/08, Legalis). To orzeczenie nie straciło swojej aktualności.

 

 

Adwokat Katowice Łukasz Witański - strona główna

Atom

Napędza Nibbleblog