paź 252018Odszkodowanie powypadkowe - Uwagi ogólne.
Jak wspomniałem w poprzednim artykule (wykaz roszczeń z tytułu wypadku), zgodnie z art. 444 § 1 kc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Przepis ten dotyczy szkód na osobie i obejmuje wszystkie wydatki spowodowane uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia, przy czym należy przez to rozumieć wszystkie celowe i niezbędne wydatki, bez względu jednak na to czy przyniosły one poprawę zdrowia. Różnorodność i mnogość tych kosztów, potwierdzona znacznym dorobkiem orzecznictwa w tym zakresie, uniemożliwia ich wyczerpujące wyliczenie, dlatego postaram się przedstawić przykładowe wydatki, które powinny być przez sprawcę lub jego ubezpieczyciela zrekompensowane, powołując odpowiednie orzeczenia, lub też przy bardziej skomplikowanych kwestiach, odnośniki do dalszych artykułów poruszających dany temat. Dla przykładu można wskazać, że naprawienie szkody obejmuje koszty leczenia, co jest oczywiste. Natomiast czy naprawienie szkody obejmuje koszty leczenia w prywatnej klinice, lub też w prywatnej klinice za granicą, bądź też drogie leczenie eksperymentalne, już nie jest takie oczywiste i wymaga osobnego omówienia. Wydatki powinny być udokumentowane rachunkami i fakturami, ale nie zawsze jest to możliwe, zwłaszcza w sytuacji kiedy opiekę sprawują najbliżsi poszkodowanej osoby, niektórych wydatków nie da się też ściśle udokumentować. W takiej sytuacji można posiłkować się art. 322 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.
Odszkodowanie - koszty leczenia w ramach prywatnej służby zdrowia i u wybitnych specjalistów.
Jakie koszty mogą wynikać z wypadku samochodowego?
Można spróbować stworzyć pewien katalog typowych kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przy czym jest to katalog przykładowy i otwarty. Będą to więc wydatki związane z leczeniem, w tym związane z postawieniem diagnozy i właściwą terapią, zakup lekarstw i innych środków leczniczych. Koszty pobytu w szpitalu, ale także w sanatorium czy placówce rehabilitacyjnej. Koszty transportu do szpitala i do domu. Koszty zakupu wózka inwalidzkiego i protez, a także innych przyrządów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Koszty opieki pielęgniarskiej i opieki najbliższych. Zasadne mogą być też koszty dostosowania mieszkania dla potrzeb chorego. Te najbardziej typowe katalogi są ugruntowane w orzecznictwie sądowym i dość często wymieniane w orzeczeniach, dla przykładu można wskazać poniższe wyroki, w których zawarto charakterystyczne koszty objęte art. 444 § 1 k.c.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 23 września 2016 r., I ACa 310/16 (Legalis):
„W grupie wydatków celowych i koniecznych, pozostających w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, tradycyjnie wymienia się koszty leczenia (pobytu w szpitalu, pomocy pielęgniarskiej, koszty lekarstw), specjalnego odżywiania się, nabycia protez i innych specjalistycznych aparatów i urządzeń (np. protez, kul, aparatu słuchowego, wózka inwalidzkiego). W dyspozycji art. 444 § 1 KC mieszczą się także koszty opieki nad osobą poszkodowaną, jeżeli opieka osoby trzeciej stała się niezbędna z uwagi na uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia wywołane czynem niedozwolonym, o ile oczywiście nie doszło do ich refundacji w ramach przyznanej z datą wsteczną renty z tytułu zwiększonych potrzeb.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - I Wydział Cywilny z dnia 2 kwietnia 2014 r., I ACa 1306/13 (Legalis)
„Odszkodowanie przewidziane w art. 444 § 1 KC obejmuje wszelkie wypadki pozostające w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, jeżeli są konieczne i celowe. Przykładowo można wymienić koszty leczenia (pobytu w szpitalu, konsultacji u wybitnych specjalistów, dodatkowej pomocy pielęgniarskiej, koszty lekarstw itp.), specjalnego odżywiania się, nabycia protez i innych koniecznych aparatów (okularów, aparatu słuchowego, wózka inwalidzkiego itp., wydatki związane z przewozem chorego do szpitala i na zabiegi, z przejazdami osób bliskich w celu odwiedzin chorego w szpitalu, z koniecznością specjalnej opieki i pielęgnacji, koszty zabiegów rehabilitacyjnych, przygotowania do innego zawodu (np. opłaty za kursy, szkolenia, koszty podręczników i innych pomocy, dojazdów itp.).”
Koszty opieki.
Tytułem uzupełnienia można wskazać, że żądaniem zwrotu kosztów opieki można objąć nie tylko wydatki poniesione przez osoby profesjonalnie zajmujące się świadczeniem tego typu usług, lecz także koszty opieki wykonywane przez członków najbliższej rodziny. Oczywiście w trakcie pobytu w szpitalu opiekę świadczy głównie personel szpitala, ale nie oznacza to, że częściowo nie jest potrzebna opieka najbliższych, można wskazywać na powszechnie znany fakt skromnych posiłków w szpitalach, czasem nie dostosowanych do wymagań nowej diety i braki kadrowe personelu. Zresztą jest rzeczą powszechną, że członkowie rodziny w większym zakresie mogą pomagać poszkodowanemu w utrzymaniu higieny, skorzystaniu z toalety niż pielęgniarki, które mają pod opieką znacznie więcej pacjentów. Natomiast jeżeli poszkodowany przebywa w domu i konieczna jest dla niego opieka osób trzecich, to nawet jeżeli świadczą ją najbliżsi, jej koszty powinny zostać zwrócone. Dla obliczenia należnej kwoty tytułem kosztów opieki można zastosować stawkę wynikającą lokalnie za usługi opiekuńczo – pielęgnacyjne za godzinę. „ Dla ustalenia kosztów sprawowanej nad poszkodowanym opieki przyjmuje się koszty wynagrodzenia osoby mającej odpowiednie kwalifikacje do wykonywania tych czynności.” tak np.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - V Wydział Cywilny z dnia 7 marca 2013 r., VI ACa 1266/12 (Legalis)
Wśród kosztów można wymienić także koszt zakupu samochodu. W wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 12 grudnia 2002 r., II CKN 1018/00, (Legalis) SN wskazał: „W konkluzji wydatki na nabycie nowego samochodu ze specjalistycznym wyposażeniem należy zaliczyć do kosztów wymienionych w art. 444 § 1 KC, gdyż są one konieczne do kompensowania kalectwa osoby poszkodowanej”. Podobną tezę przyjął SN w wyroku z dnia 14 maja 1997 r. w sprawie II UKN 113/97, (Legalis): „Obowiązek odszkodowawczy z art. 444 § 1 zdanie 1 KC obejmuje zwrot kosztów nabycia samochodu inwalidzkiego niezbędnego dla leczenia i prowadzenia działalności gospodarczej pracownika poszkodowanego wskutek wypadku przy pracy.”
Na zakończenie chciałbym także przytoczyć starsze już orzeczenie Sądu Najwyższego odnoszące się do diety. Związane jest ze zwyczajem przynoszenia choremu do szpitala pomarańczy, słodyczy czy domowych obiadów. Otóż za nie też należy się rekompensata:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1973 r. w sprawie II CR 194/73 (Legalis) - „Wydatki ponoszone na podawanie choremu bardziej wyszukanych potraw, dostarczanie większych ilości owoców, słodyczy itp. choćby z punktu widzenia czysto lekarskiego chory nie wymagał specjalnej diety, są z reguły celowe, chyba że byłyby wyraźne zalecenia lekarskie, nakazujące ograniczenie diety. Przez swój dodatni wpływ psychiczny na chorego przyspieszają one bowiem proces leczenia. Dlatego też zwrot tych wydatków znajduje usprawiedliwienie w art. 444 par. 1 KC, który nakazuje zwrot "wszelkich kosztów" wynikłych w związku z uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia.”
zobacz też: wysokość zadośćuczynienia za wypadek.
paź 172018Przechodząc do szczegółowych kwestii związanych z roszczeniami z tytułu wypadków drogowych (artykuł dotyczący wykazu roszczeń z tytułu wypadków komunikacyjnych), przedstawię kwestię związane w wysokością zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie przyznawane w oparciu o art. 445 § 1 k.c., nie dotyczy wyłącznie wypadków komunikacyjnych, dotyczy również błędów lekarskich, pobicia, wypadków na niezabezpieczonym terenie, innych krzywd wynikających z czynów niedozwolonych itp. Niektóre z okoliczności wpływających na wysokość zadośćuczynienia, w szczególności konkretne orzecznictwo przedstawię w osobnych artykułach.
Wysokość zadośćuczynienia – funkcja zadośćuczynienia i ogólne zasady.
Zadośćuczynienie jest sposobem naprawienia krzywdy w postaci doznanych cierpień fizycznych i psychicznych. O wysokości zadośćuczynienia decyduje rozmiar doznanej krzywdy. Zadośćuczynienie winno być adekwatne do zakresu cierpień i trwałych skutków wypadku.
Poniżej przedstawiam przykładowe orzecznictwo sądowe w tym zakresie.
„Krzywda wynagradzana zadośćuczynieniem pieniężnym, uregulowanym w art. 445 KC, jest szkodą niemajątkową. Charakter takiej szkody decyduje o jej niewymierności. Przyznanego poszkodowanemu zadośćuczynienia nie należy zatem traktować na zasadzie ekwiwalentności, którą charakteryzuje wynagrodzenie szkody majątkowej. Odpowiedniość kwoty zadośćuczynienia, o której stanowi art. 445 § 1 KC, ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie być źródłem wzbogacenia.” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2000 r. w sprawie III CKN 582/98, Legalis)
„Zadośćuczynienie przewidziane w art. 445 § 1 KC pełni funkcję kompensacyjną, przyznana suma pieniężna ma stanowić bowiem przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej. Funkcja kompensacyjna przesądza o tym, że powinno mieć ono charakter całościowy, obejmować wszystkie cierpienia psychiczne i fizyczne, doznane, jak i te, których wstąpienie w przeszłości jest spodziewane, nie może być ono zatem symboliczne, a jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Za nadaniem prymatu funkcji kompensacyjnej przemawia także charakter dobra chronionego w przepisach dotyczących zadośćuczynienia. Zdrowie jest bowiem dobrem szczególnie cennym i zasądzanie niskich kwot tytułem zadośćuczynienia w przypadkach ciężkiego uszkodzenia ciała lub/i rozstroju zdrowia prowadzi do niepożądanej jego deprecjacji.” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2018 r. w sprawie V CSK 344/17, Legalis)
Konkretne okoliczności wpływające na wysokość zadośćuczynienia.
Ustalając wysokość zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę całokształt okoliczności sprawy. Jest to stanowisko jednolicie przyjmowane w orzecznictwie, Każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, nie ma automatycznego przelicznika, urzędowej tabeli ustalonej na podstawie innych spraw sądowych. Zawsze istotne są okoliczności danej sprawy. Orzeczenia w innych sprawach można ewentualnie zastosować pomocniczo. Również ustalony procentowo uszczerbek na zdrowi ma znaczenie jedynie pomocnicze. W poniżej cytowanym postanowieniu Sąd Najwyższy, odmawiając przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, przedstawił ugruntowaną linię orzeczniczą w tym zakresie, wskazując m.in.:
„Ocena zakresu zindywidualizowanej krzywdy konkretnej osoby i adekwatnego do niej zadośćuczynienia, jest dokonywana przez sądy stosownie do okoliczności każdego, odrębnie rozpatrywanego przypadku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 99/05, OSP 2009, z. 4, poz. 40). Procentowo określony uszczerbek służy tylko jako pomocniczy środek ustalania rozmiaru odpowiedniego zadośćuczynienia. Należne poszkodowanemu (pokrzywdzonemu czynem niedozwolonym) zadośćuczynienie nie może być mechanicznie mierzone przy zastosowaniu stwierdzonego procentu uszczerbku na zdrowiu[…]” (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2018 r. w sprawi II CSK 170/18, Legalis).
Zatem okoliczności, które wpływają na rozmiar krzywdy i wysokość zadośćuczynienia, które mogą pojawiać się w danej sprawie są m.in. następujące (nie jest to katalog zamkniętym, a jednie przykładowy):
- czas trwania i stopień intensywności cierpień fizycznych i psychicznych, w tym odczuwanych obecnie,
- długotrwałość leczenia i rehabilitacji, skutki leczenia, stopień wyleczenia,
- ilość operacji, częstotliwość i długość pobytów w szpitalu i związany z tym stres, powikłania pooperacyjne, konieczność zastosowania drutów Kirschnera, późniejsze ich usuwania w drodze następnej operacji,
- nieodwracalność skutków urazu, czyli kalectwo, blizny, zwłaszcza w sytuacji, w której biegły z zakresu chirurgii plastycznej nie daje pewności, co do ich usunięcia czy korekty, blizny ma młoda kobieta, jest to szczególnie istotne z racji wykonywanego zawodu itd., zadośćuczynienie za blizny czytaj więcej,
- szanse na przyszłość, nasilania się objawów w miarę upływu czasu,
- aktywność poszkodowanej osoby przed wypadkiem i po wypadku – np. przed wypadkiem dana osoba była aktywną osobą, uprawiała sporty, prowadziła czynne życie towarzyskie, podróżowała, a po wypadku zaszła w tym zakresie zmiana związana np. z leczeniem, dysfunkcją fizyczną uniemożliwiającą aktywność, złym stanem psychicznym, oszpeceniem ciała i wywołanym tym poczuciem wstydu, blokującym udział w towarzyskich spotkaniach, czy w ogóle blokującym udział w relacjach międzyludzkich,
- stany lękowe, np. obawa przed korzystaniem z samochodu,
- bezradność życiowa i często związane z nią poczucie nieprzydatności, konieczność korzystania ze wsparcia bliskich, czy niemożność udzielenia im wsparcia, ograniczenia w życiu rodzinnym,
- poczucie wykluczenie, osamotnienia,
- wiek poszkodowanego - młody wiek poszkodowanego może uzasadniać przyznanie większego zadośćuczynienia,
- negatywne skutki wypadku w planach życiowych czy karierze zawodowej, np. konieczność odłożenia decyzji o posiadaniu dziecka,
Zatem w każdej sprawie o wysokości zadośćuczynienia decyduje szereg okoliczności konkretnego przypadku, a rzeczywisty rozmiar krzywdy możliwy w zasadzie będzie dopiero po przeprowadzeniu opinii biegłych sądowych, nieraz wielu różnych dziedzin medycznych w jednej sprawie. Pojawiają się więc trudności związane z oszacowaniem wysokości żądania. Jak wskazałem wyżej, nie ma tabel z wysokością zadośćuczynienia za konkretny uszczerbek, które automatycznie należy stosować i nie wydaje się możliwe, ani zasadne, by kiedykolwiek ustawodawca zdecydował się je wprowadzić. Sumy zasądzone w podobnych sprawach nie mogą być stosowane w innych sprawach i nie ma w tym zakresie jakiegokolwiek związania innymi orzeczeniami (tzn. w podobnych sprawach, a nie np. w ponownie rozpoznawanej sprawie na skutek uchylenia wyroku), ponadto z uwagi na ilość czynników wpływających na wysokość zadośćuczynienia, trudno przyjąć, co oznacza termin sprawa podobna. Również ustalony uszczerbek na zdrowiu może mieć co najwyższej znaczenie pomocnicze. Przy ocenie wysokości roszczenia należy mieć na względzie zasadniczy cel zadośćuczynienia – ma ono kompensować całość cierpień fizycznych i psychicznych, ale nie powinno być traktowane wyłącznie jako źródło wzbogacenia, powinno też uwzględniać aktualne stosunki majątkowe w naszym społeczeństwie. Zatem ostrożnie należy podchodzić do zasłyszanych historii o milionowych kwotach zasądzanych przez amerykańskie sądu za polanie się gorącą kawą. Znacząco wygórowane zadośćuczynienie spowoduje oddalenie powództwa w wygórowanej części, a to może rodzić obowiązek zwrotu kosztów drugiej stronie, w części w jakiej oddalono powództwo, ich stosunkowe rozdzielenie, co przy znacznych wysokościach przedmiotu sporu, kosztach niejednokrotnie kilku biegłych w jednej sprawie, lub całych zespołów biegłych może mieć niebagatelne znaczenie.
Adwokat Katowice - Łukasz Witański - strona główna
